Malta oraz maltańsko-polskie relacje. Wszystko co Polacy robią na Malcie lub Maltańczycy w Polsce - turystyka, muzyka, biznes, Kościół, życie codzienne.
22 marca był światowy dzień wody. Wyjątkowo suchą mieliśmy zimę co się właśnie skończyła. Jest teren archeo zwany Tas-Silġ czyli Śnieżny i chyba tylko tam padało jak już he-he. Nadejszła Rebgiegha i zrzucamy czapki uszatki. Na Malcie pora zwana XITWA od xita czyli deszcz okazała się bardziej SAJF czyli letnia - bardzo często XEMX-słońce przyświecało. Baby na rynku mówią “ Ix-xemx tar-rebbiegħa tibla' bħal belliegħa: Słońce wiosną jak ta róża / pięknie patrzeć ale też i odurza”.
Bywało dawniej już tak nie deszczowo i jest to prawdopodobnie jeden z powodów upadku kultury świątynnej na Malcie w neolicie 6000 lat temu. Bliżej naszych czasów na Ghawdex jeszcze w 2016 r biskup (już kardynał) M.Grech w procesji z ludnością modlił się o opady bo też było sucho a to dla zbiorów krucho.
W tym roku patron Malty św. Paweł nie zapominając o gościnie którą doznał na archipelagu, w przededniu swojej festy 10.02 tak przygrzmocił piorunami i wichurą, że nie zostawił na nas suchej nitki. Sztorm Helios z huraganem do 43 węzłów, wielkimi falami co zatrzymały w portach stateczki, obdarował nas cebrami wody - spadło 60 % całego zimowego deszczu w jeden dzień ! Powstawały wodospady - największy w Mellieha na schodach obok Pergola hotel. Zniszczeniu uległa wioska Popeye, mury cytadeli Gozo, wieża przy Ghajn Tuffieha, przystanek koło mojego supermarketu …a byłem tego dnia o zgrozo na Gozo; zmokłem, zmarzłem i będzie o czym kumplom przy piwie opowiadać (atakował nas Kraken, prom kręcił bączki i do modlitwy składałem rączki).
Jeszcze chwilę powrócę do naszych pra para i jeszcze pra Maltańczyków; pozostawili po sobie też system wyżłobień który nie do końca wiadomo pocóż to jest. Jedna z wersji mówi o kanałach nawadniających i faktycznie np. przy szpitalu Mater Dei pomiędzy koleinami jest dziura - może cembrowina na wodę.
Wg IAEA Malta jest w Top 10 Najbardziej Wodno-Suchawicznych krajów na świecie a rezydentów sale przybywa (już jest 518 tys. oficjalnie, przybyło w 10 lat 115 tys! w tym ja ;-) Dodając do tego 2,3 mln turystów rocznie mamy całkiem sporą armię do napojenia. Dane za styczeń POLACY : na III miejscu po IT, UK z liczbą 12 687 !!!
Czy woda jest ważna ? Film Avatar – The Way of Water jest najbardziej dochodowym filmem w historii kina. Aktora S. Worthington miałem okazję poznać podczas kręcenia „Mary Seacole” na Malcie. Bardzo gwiazdorzył i był nieprzystępny dla statystów. Dlaczego mamy kryzys migracyjny na morzu śródziemnym co kosztował życie tysięcy ludzi? Uciekają ku północy bo tam się już nie da żyć. Zbliża się lato i znów będziemy skwierczeć w 50 stopniach przez 5 miesięcy (używajcie kremów spf 50+ bo poparzenia i rak czyha – sam doświadczyłem na własnej nomen-omen skórze).
Jak się robi złoty interes ? ZA DARMO ! Idzie lato - kupmy saturator. Firmy napojowe (cocacola, browary oraz inni butelkowcy) mają na terenach swoich fabryk głębokościowe odwierty, które NIE są ometrowane. Tanki 19 l są z PL, zobaczcie od spodu napis. Kiedyś rządy by przyciągnąć inwestorów jak wszędzie indziej ofiarowywali różne udogodnienia by otwierali tu biznesy - firmy rosły na potęgę a kolejni urzędnicy “zapomnieli” upomnieć się o rożne opłaty za grunt czy wodę - a społeczeństwo na tym popłynęło - bo jak by kasa była to może np. chodniki naprawili ?
Water Services Corporation Malta rocznie “wytwarza” 35 mln m3 kranówki. Aż 64 % z tego za 2022 było z urządzeń desalinacyjnych. Dzieje się tak dlatego, że rolnicy, napojowcy i też betoniarnie ciągną wodę gruntową bez opamiętania bo za nią nie płacą - ilość nawet nie da się oszacować. Dlatego do dziś instaluje się na domach na Malcie zbiorniki - oraz z braków prądu. Elektrownie zawsze były niewydajne a zapotrzebowanie rośnie. Jak nie ma sztromu to pompy nie pracują i jak tu umyć rączki czy zupkę ugotować ? Więcej w Rabat w centrum edukacyjnym “Għajn” wstęp gratis. Z okolic Mdina płynie woda akweduktem do Valletty. Całoroczne źródełko można odwiedzić poniżej bastionów od strony Mtarfa i w Fontanna na Gozo. Chadwick Lakes to takie pojezierze w miniaturze - na wyspie jest wszystko.
Gdzie jest najwyższa winda na Malcie ? W jakimś szklanym korpo-mrówkowcu ? NIE ! Prowadzi w głąb ziemi do sztolni ta’ Kandja ma 100 m. Woda słodka unosi się na powierzchni słonej – pobierana z podziemnych rezerwuarów jest pompowana na powierznię i transportowana do zbiorników gdzie zostaje zmieszana z wodą odsoloną. Największa na świecie instalacja odwróconej osmozy jest tu, w Siggiewi Ghar Lapsi - właśnie ma 40 urodziny. Plus na Gozo, w Cirkewwa i Pembroke. Stara budynek pierwszej instalacji jest w Sliema i obecnie drukarnia tam urzęduje i wodne znaki (sic!) wytłacza.
Czy woda z kranów się nadaje do picia ? No jasne, ja już dawno przestałem kupować plastikowe butle by taszczyć je do domu. Teraz gdy za każdą płaci się 10 centów kaucji jeszcze bardziej jest to nonsensowne. Ze sklepu a potem do maszyn BCRS. Niewyobrażalną górę opakowań 40 000 000 w ciągu ledwo 3 miesięcy przyjęły w paszcze. Jestem bardzo ZA : 1) może zniechęci do kupowania małych opakowań i ludzie zaczną nosić bidony. 2) mniej śmieci w krzakach a te są wyłuskiwane przez zbieraczy 3) “Kopiec Śmieciuszki” Maghtab przestała zatrważająco rosnąć a co rocznie 320 mln puszek/butelek jest sprzedawanych.4) tysiące euro z kaucji zostało przekazane na dobroczynność. Alternatywa to założyć filtry na kran jeśli woda nie jest dobra lub kupować wodę z dystrybutorów np. taki jest w Sliema na moim przystanku Ghadira.
Domy dawniej budowano ze zbiornikami pod - kopiąc fundament równocześnie robiono cysternę, nie piwnicę dla magazynowania wody. W wapiennej skale woda się nie psuła i była wciągana przez kołowrót prosto do kuchni. Można to dziś zobaczyć w np. w Wignacourt Museum. Duże pałace z ogrodami miały dodatkowo zbiorniki pod gruntem by kwiatuszki i drzewka podlewać. Nie widać ich z poziomu ścieżek ale archaiczną wyciągarkę zwaną Is-Sienja można oblukać w nowo oddanej części ogrodu Romeo Romano. Rząd Malty obecnie dopłaca 1000 euro za odzyskiwanie tych domowych, zapomnianych cystern.
H2O pada na nas z niebios i proces filtracji przez warstwy skalne może trwać nawet do 50 lat
by sięgnąć aquifer - poduchę wodniastą. Na teren WSC nas nie wpuszczą ale są miejsca dostępne -
gargantuiczne cysterny pod Valletta oraz groty w których woda się magazynuje w tym najbardziej
spektakularna w St. Julian's zwana Ghar Harq il-Hamiem - gały wyłażą z orbit, kopara opada
i wogóle z kapci wyskoczysz jak zoboczysz.
Na okładce “Bizarre Malta” jest. Wychodząc poza schemat instagramowych must see Malta
cię o c z a r u j e - obiecuje. Cały kraj to istne SPA - Sanum Per Aquam.
W tym roku wydano też oszałamiający album o podziemnych wodnych katerach - cena aż 80 euro
Komentarze
Prześlij komentarz